İdrar yapma işlevi, idrar kesesi (mesane) kasılması ile gerçekleştirilir. Mesane kasılması ise beynimizin kontrolü altındadır. Bazı insanlarda beynin mesaneyi kontrol etme fonksiyonu azalmış veya kaybolmuş olabilir.

Çok sık görülmese bile bu kontrolün azalması ile sık idrar çıkma, acil idrar yapma hissi (sıkışma) ve idrar kaçırma ortaya çıkabilir.

Mesane eğitimi öncesi dikkat edilecek hususlar:

1. Çay, kahve ve alkol idrar miktarını artırabilir. Kolalı ve portakal suyu gibi asitli içecekler mesaneyi tahriş ederek sık idrar çıkmanıza neden olacağından, kaçınılmalıdır
2. Kabızlık sorunu var ise tedavi ile giderildikten sonra kepekli, tahıllı, sebze ve meyve gibi lif ağırlıklı diyete ağırlık verilmelidir.
3. Kiloya dikkat edilmelidir, fazla kilolar karın içi basıncını artırarak pelvik taban kaslarına fazladan yük bindirir.
4. Yaptığınız mesane eğitimlerini ve egzersizleri bir günlük tutarak işaretleyebilirsiniz. Gelişmeleri izlemeniz sizi daha iyiye teşvik edecektir.
5. Bu programı başarılı olacağınıza inanarak, kararlılık ve sabırla uygulayınız.

Mesane eğitimi programının amacı beynimizin mesane üzerindeki kontrol etme gücünü tekrar kazanmaktır. Bu uygulama ile sık çıkma, sıkışma ve tuvalete yetişemeden kaçırma gibi yakınmalarınız kontrol altına alınabilecektir. Bu tedavinin en önemli noktası sizin uygulamanıza bağımlı olmasıdır. Bu program basit olmasına karşın, uygulamanız zaman alacaktır ve programın sonuçları hakkında bir fikir yürütmeniz için kendinize en az 6–8 hafta süre vermeniz gerekmektedir.

1. Sıvı Kısıtlaması.

Günlük sıvı alımınız toplam 4–6 bardağı geçmemelidir. (Su, meyve suları, çay, kahve dahil)

2. Yatmadan 2 saat öncesinden itibaren sıvı alınmamalıdır.
3. Zamanlı işeme ve ikili işeme

Mesanenizi düzenli aralıklarla boşaltmayı planlayın. Programa her 2 saatte bir tuvalete giderek başlayın. Başarılı ise idrar yapma aralıklarını zaman içersinde 3 ve 4 saate kadar çıkarın. İdrar bittikten sonra, birkaç dakika tuvalette bekleyin ve tam boşaldığını hissedinceye kadar tekrar yapmayı deneyin (ikili işeme).

4. İşemenin istemli olarak engellenmesi

Zamanlı idrar yapmaya alıştıktan sonra, acil idrar hissi veya sıkışma ile kaçırma oluşacağını hissedinceye kadar işemeyi engellemeye ve tuvalete geç gitmeye çalışın.

5. Pelvik taban egzersizleri (Kegel egzersizleri)

Pelvik taban egzersizleri özellikle öksürme, gülme, ağır kaldırma, merdiven çıkma gibi stresler ile oluşan idrar kaçırma tipinin güncel tedavi seçeneklerinden biridir. Bu egzersizler idrar tutmamıza yardımcı olan adalelerinin çalıştırılmasını ve gevşeyen adale gücünün yeniden kazanılması sağlar. Pelvik taban mesanemizi taşıyan bir hamak vazifesi görür, burada vajen (hazne) ve anüs (makat) adaleleri mevcuttur. İdrar yaparken aniden idrarımızı durdurmayı sağlayan kaslar vardır. İşte pelvik taban egzersizleri bu kaslar ile yapılır. Eğer kadın idrar yaparken idrarını durdurabiliyorsa kasların gücü iyi demektir. Pelvik taban adalelerinin yeri böylece belirlendikten sonra egzersizlere başlanır. Bu kasılma hareketleri dışarıdan fark edilmeyeceği için her pozisyonda ve koşulda, otururken, ayaktayken, yatarken uygulanabilmektedir. Bu egzersizler giderek sıklığı artırılarak, günde 10 saate ve her saatte10 keze kadar artırılarak yapılmalıdır.

6.İlaçlar

İlaçlar mesanenizi daha da gevşetmek ve böylece daha fazla idrar depolamanızı sağlamak amacıyla kullanılabilir. Bu konuda mesane eğitim programınızı denetleyen sağlık personeline danışarak bir Üroloji hekimine yönlendirilmeniz sağlanabilir. 

PELVİK TABAN EGZERSİZLERİ (PTE)

Boşaltım sistemi; iki böbrek, iki üreter (idrarı böbreklerden mesaneye taşıyan tüpler), mesane (idrar kesesi) ve üretra (idrar yolu) dan oluşur. Üreme sistemi ise overler (yumurtalıklar), fallop tüpleri (tüpler), uterus (rahim) ve vajinadan oluşur. Karın içinde pelvis denilen yerde yerleşen mesanenin uterusun (rahmin) hemen önünde yer aldığı, mesane tabanı, üretra ve vajinanın ise bitişik olarak bulundukları görülür (şekil 1).

Şekil 1

Karın içi ve pelvik organları destekleyen, önde pubis kemiği, arkada kuyruk sokumu arasında hamak şeklinde uzanan kas tabakasına, pelvik taban kasları denir. Değişik boylarda, şekillerde ve yönlerdedir. Görevleri karın içi ve pelvik organları (mesane, üretra, vajina, uterus ve rektum) desteklemek, kaldırmak ve sfinkter kaslarını kontrol etmektir. Bu kaslar, mesaneden idrar akışını ya da rektumdan (makat) dışkı atılımını kontrol etmek için gerilir, idrar ya da dışkı yaparken ise gevşer. Ardından tekrar gerilir ve kontrolü sağlamak için hafif kasılı olarak kalır.

Şekil 2

Bu kasların tümünü kişi isteği şekilde kontrol edebilir. Yani biraz çaba ve uygulama ile kasıp gevşetebilir. Doğru kas idrarı yaparken aniden durdurmamızı sağlayan kastır. Ancak emin olmak için kişi hazneye işaret parmağı ucu ile temas ederse, kasın kasılıp kasılmadığını kontrol edebilir. Pelvik taban egzersizleri, mesane kontrolünü sağlamada, işte bu bölgedeki kasları güçlendirerek ve kuvvetlendirerek etkin rol oynar. Bu eğitim, hem stres idrar kaçırmayı önlemede, hem de kadınlarda prolapsusu (uterusun aşağıya doğru yer değiştirmesi, vajina içine ya da dışına doğru çıkıntı yapması) önlemede önemlidir. Doğru kas grubu fark edilinceye kadar egzersiz aralıklı olarak tekrarlanır. Hangi kas grubu ve nasıl çalışacağı bir kez öğrenildikten sonra, egzersiz gün boyunca herhangi bir pozisyonda ve herhangi bir zamanda uygulanabilir. Egzersiz sırasında, yalnızca pelvik taban kasları üzerine yoğunlaşılmalı, kalça uyluk kaslarını kasmamalı, karın kaslarını ise mümkün olduğunca gevşek bırakmalıdır. İdrar yaparken idrarını durdurma, günde bir kaç kez yapılması gereken bir egzersiz değildir. Sadece doğru kası anlamak için yapılmalıdır.

PELVİK TABAN EGZERSİZLERİNİN UYGULANMASI 

Bu egzersizlerden özellikle stres ile oluşan hafif-orta şiddetteki kaçırmalar fayda görebilir

1. Dizler bükük, ayaklarınız hafifçe birbirinden ayrı olarak sırt üstü uzanın. Karın, uyluk ve üzerine oturduğunuz kalça kaslarını gevşek tutmaya çalışın. Pelvik tabanı kasarak yukarı doğru kaldırmaya çalışın. Bu şekilde (kasılı iken), yavaşça 3’e kadar sayın ve yavaşça gevşeyin. Bunu 3 kez tekrarlayın. Kasın, 1..,2..,3 ve gevşeyin. Kasın, 1..,2..,3 ve gevşeyin. Kasın, 1..,2..,3 ve gevşeyin. Tempo tutturun. Bu egzersizi 10 kez tekrarlayın. (Egzersizler boyunca rahat ve düzgün soluk alınıp verilmelidir)
2. Bu kez, yine sırt üstü fakat dizden itibaren bacaklarınızı  bir taburenin üzerine yerleştirerek uzanın. Birinci egzersizi tekrarlayın. Benzer şekilde 3’e kadar sayarak pelvik tabanı kasın ve yine 3’e kadar sayarak gevşetin. Tempo tutturun ve 10 kez tekrarlayın. 
3. Secde pozisyonunda, dizler hafifçe birbirinden ayrı olarak, dirsekler yerde, elleri boyunda birleştirerek durun. Karın kaslarınızı tamamen gevşek bırakın, sarkıtın. Pelvik tabandaki hazne ve makat kaslarını kasarak, birbirine yaklaştırmaya çalışın. Yavaşça 3’e kadar sayın ve yavaşça gevşeyin. Tempo tutturun, 10 kez tekrarlayın.
4. Eğer dirseklerinizin üzerinde duramıyorsanız, yüzükoyun uzanın. Bir battaniyeyi rulo şeklinde sararak, kasıklarınızın altına yerleştirin. Benzer şekilde egzersizi uygulayın.
5. Arkalığı düz olan bir sandalyeye dik olarak oturun. Dizleriniz hafifçe birbirinden ayrı olsun ve ayaklarınız yere değsin. Ellerinizi bacaklarınızın üzerine uzatın. Pelvik taban kaslarınızı kasın, sonra öksürün. Öksürdüğünüzde, aksırdığınızda bu egzersizi yapmayı alışkanlık haline getirin.
6. Dizleriniz kıvrık olarak, sırt üstü uzanın. Pelvik taban kaslarınızı kasın. Kasılı tutarken, belinizi yere değdirin, sırtınızda hiç bir kavis oluşturmadan kalçanızı yukarı doğru bükün. Kalçanızı tabandan yukarı doğru kaldırın, tutun ve sonra bırakın. Kalçalarınızı tamamen yere bırakıncaya kadar pelvik kaslarını kasılı tutun. Bu hareketi en az 5 kez tekrarlayın. Bu egzersizi pelvik taban kaslarınız güçlendikten sonra uygulamalısınız. Karın kaslarınızın güçlenmesine de yardım edecektir.
7. Sırt üstü, dizleriniz bükük şekilde uzanın. Pelvik taban kaslarını kasın. Pelvisinizi yukarı kaldırırken, belinizi zemine değdirin ve bu arada pelvik taban kaslarınızı da kasılı tutun. Kollarınızı yere paralel tutarak başınızı ve omzunuzu yukarı kaldırın.  Bu pozisyonda 5 saniye kalın. Daha sonra yavaşça zemine uzanın. Zemine tamamen uzanıncaya kadar, pelvik kaslarınızı kasılı tutmaya devam edin. Kollarınızı, dizlerinizin bir sağ, bir sol tarafına doğru sırayla uzatın. Her bir egzersizden önce, belinizi tamamen yere değdirmeyi ve pelvik taban kaslarınızı kasmayı unutmayın. 10 kez tekrarlayın.
8. Öksüreceğinizi ya da hapşıracağınızı fark ettiğinizde pelvik taban kaslarınızı kasın. Öksürürken elinizle ağzınızı kapattığımız gibi bu hareketi de alışkanlık haline getirin. Herhangi bir şeyi taşırken ya da kaldırırken, pelvik taban kaslarınızı kasın. Uzanır pozisyondan kalkarken, pelvik taban kaslarınızı zorlamadan yan dönüp, ellerinizden destek alarak kalkın.

İyi kas fonksiyonu, kasın gücüne-hızlı kasılmasına ve bu gücü uygulayabilme süresine bağımlıdır. Bu nedenle kası güçlü ve hızlı kasmak kadar, kasılı tutma süresini uzatmak da önemlidir. Her zaman yapabildiğinizin üzerine çıkmayı hedefleyin. Bu hedefe egzersizleri düzenli uygulayarak ve sayısını artırarak ulaşılır. Bu süre kişiden kişiye değişir. Ortalama 6–8 haftada iyi bir yanıt beklenmelidir. En iyi sonuçlar ise düzenli 6 aylık uygulamalardan sonra görülür. Eğer kaçırma probleminde 6–8 haftada hiç düzelme olmuyorsa, mesane kontrolünü sağlamak için uygulanabilen diğer tedavi yöntemleri planlanacaktır.

Bu egzersizlerden fayda gören hastalar etkinliğin sürmesi için egzersizlere ömür boyu devam edebilirler. Ancak zamanla buradan elde edilen faydanın azalabileceği ihtimali unutulmamalıdır. Böyle bir durumda ileri tedavi seçenekleri için hekiminize, tercihen bir Üroloji uzmanına başvurulmalıdır.